Afstandsverklaring voertuig na (strafrechtelijk) beslag; wat zijn de gevolgen?

Stel: u wordt geconfronteerd met een inbeslagname van een voertuig door justitie. U wordt verhoord en krijgt het nieuws dat uw voertuig een gestolen signalering kent. Het voertuig heeft u echter aangeschaft bij een erkende regionale dealer. Op de vraag van de politie of u vrijwillig afstand wenst te doen van het voertuig antwoordt u volmondig: ‘’ja!’’. Immers, wie wenst nu in een gestolen voertuig rond te rijden? Precies, niemand. Maar wat zijn de gevolgen van deze afstandsverklaring die ten opzichte van de politie is gedaan?

Wat zijn de eisen van een afstandsverklaring?

Het is vaste jurisprudentie van de Hoge Raad dat de eigendom van een roerende zaak verloren wordt indien de eigenaar het bezit prijsgeeft met het oogmerk zich van de eigendom te ontdoen. Het afstand doen van het eigendomsrecht kan worden afgeleid uit een verklaring van de eigenaar waarin deze zijn wil om de eigendom prijs te geven heeft geopenbaard. Daarom vraagt de politie aan de koper van - naar later bleek - de gestolen auto een afstandsverklaring te ondertekenen.

Volgens de wet kan deze afstandsverklaring vormvrij geschieden. Politie neemt de auto vervolgens in beslag; dan is de auto zeker gesteld. Gelet op de verstrekkende consequenties van een afstandsverklaring, is daarvan in de regel slechts sprake indien kan worden aangenomen dat:

• de beslagene bekend was met de door hem prijsgegeven aanspraken, en hij dus zijn eigendom kwijt is, en;
• uit de verklaringen en gedragingen van de beslagen duidelijk blijkt dat hij zijn wil tot het doen van afstand in vrijheid heeft kunnen bepalen.

Praktijkcasus

Een particulier koopt zijn droomauto bij een erkende autodealer voor een bedrag ad €35.000,-. Nog geen half jaar na de aflevering krijgt deze particulier bezoek van de politie. De droomauto kent een gestolen signalering en wordt ter plekke in beslag genomen. De particulier blijft verbouwereerd achter. Zoals het een erkende autodealer betaamt wordt de koopovereenkomst met de particulier ontbonden en de particulier wordt door de dealer schadeloos gesteld.

Als gevolg daarop doet de particulier vrijwillig afstand (schriftelijk) van het voertuig, ten gunste van de dealer. U ziet het probleem wellicht aankomen. De particulier is weliswaar schadeloos gesteld, echter hij heeft een ongedaanmakingsverplichting jegens de dealer. Met andere woorden: de particulier moet het voertuig terug leveren aan de erkende dealer. Maar nu de particulier zowel mondeling als schriftelijk jegens politie afstand heeft gedaan van het voertuig, weigert het Openbaar Ministerie het voertuig vrij te geven. Het Openbaar Ministerie wijst naar de rechtsgevolgen van een schriftelijke afstandsverklaring. De dealer zit met het nadeel te kijken; hij heeft de koper zijn €35.000,00 terugbetaald, maar hij heeft geen auto.

TRC Advocaten heeft de particulier bijgestaan in een klaagschriftprocedure tegen het Openbaar Ministerie. Het standpunt werd ingenomen dat aan de zijde van de particulier geen wetenschap bestond met betrekking tot de mogelijke gevolgen van de afstandsverklaring. De wens van de particulier was namelijk om het voertuig – gelet op de gestolen signalering – niet meer te gebruiken. De particulier was in de veronderstelling dat de schriftelijke afstandsverklaring geen verdere gevolgen zou hebben voor zijn ongedaanmakingsverplichting jegens de erkende dealer.

In dat kader was het relevant dat de particulier niet werd bijgestaan door een advocaat, waardoor hij ongetwijfeld zou worden gewezen op de rechtsgevolgen van een schriftelijke afstandsverklaring. Verder werd beargumenteerd dat gelet op de waarde van het object, het Openbaar Ministerie de particulier in de gelegenheid had moeten stellen om juridisch advies in te winnen. De rechtbank ging hierin mee. De rechtbank heeft blijkens de hiervoor weergegeven feiten geoordeeld dat het voor klager niet voldoende duidelijk was dat hij afstand deed van het voertuig op het moment dat hij de afstandsverklaring ondertekende. Al goed eind goed, de particulier werd schadeloos gesteld, en de autodealer kan het voertuig weer in bezit nemen.

Conclusie

Er mag bijgevolg niet lichtzinnig worden omgesprongen met het recht op bijstand van een advocaat en de afstandsverklaring. Aanvankelijk wordt er immers vaak gedacht ‘we kunnen het wel allemaal zelf’ of ‘we zullen hier eens snel een verklaring afleggen en daarna kan ik naar huis’. In de praktijk gaat het er vaak anders aan toe en wordt er pas een advocaat geraadpleegd wanneer het spreekwoordelijke kalf al verdronken is. U dient er zich van bewust te zijn dat uw verklaring zal dienen als bewijs voor de rechtbank en dat dit nadelige gevolgen kan hebben voor uw rechtspositie.

Ook voor de dealer, verkoper van de auto, is het van groot belang te weten welke lijnen hij moet uitzetten als hij de teleurgestelde koper van de auto aanbiedt schadeloos te stellen. Want in zo’n geval zit de dealer met de ‘knoken’ te kijken. 

Tips in het geval u te maken krijgt met het tekenen van een afstandsverklaring

• Doe nergens afstand van en teken dus ook geen afstandsverklaring;
• Als u toch een verklaring wilt afleggen, teken deze alleen wanneer u het 100% eens bent met de tekst van de verklaring. U kunt deze tekst na ondertekening niet meer veranderen. Bedenk dat rechters vaak veel waarde hechten aan de ondertekende verklaringen;
• Tot slot de belangrijkste tip: win op tijd juridisch advies in.