Zakelijke rekening geweigerd door een bank? Leg je daar niet zomaar bij neer
Steeds vaker weigeren banken een zakelijke rekening of zeggen die op omdat ze vrezen in strijd te handelen met de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (Wwft). Voor de ondernemers in de automotive branche levert dat grote problemen op. Hoe komt het dat banken steeds vaker een zakelijke rekening weigeren of opzeggen?
Hoe zit het juridisch?
Cliëntenonderzoek dient volgens de wet doorlopend plaats te vinden. Tijdens de looptijd van een zakelijke relatie dient de bank te controleren of transacties waartoe de klant opdracht geeft wel passen bij de informatie die de bank heeft, bijvoorbeeld over de middelen waarover de klant beschikt. Als een klant een transactie (bijvoorbeeld een contante storting) wenst te verrichten die niet past bij het beeld dat de bank van de klant heeft, zal dus nader onderzoek gedaan moeten worden. Als dit nadere onderzoek geen bevredigend antwoord oplevert, dient de bank de relatie alsnog te beëindigen. Een wens of noodzaak om de relatie met een klant tussentijds te beëindigen kan zich ook voordoen als de bank haar beleid (bijvoorbeeld ten aanzien van bepaalde typen klanten met een bepaalde risicoprofiel) aanscherpt. Voornamelijk het beleid ten aanzien van ondernemers in de automotive branche lijkt aangescherpt te zijn.
Het opzeggen door een bank van een cliëntrelatie op grond van het niet naar tevredenheid kunnen afronden van het cliëntenonderzoek, of zelfs vermoedens van betrokkenheid bij witwassen of financieren is niet zelden aanleiding tot juridische procedures. Hierover valt derhalve het nodige te zeggen. Een voorbeeld is een recente uitspraak van de voorzieningenrechter van de rechtbank Amsterdam. In dit geval had de ABN AMRO de relatie met een autohandelaar opgezegd omdat naar de mening van ABN AMRO sprake zou zijn van ‘’verdachte transacties’’. De voorzieningenrechter oordeelde echter dat de door ABN AMRO geschetste risico’s op witwassen en terrorismefinanciering onvoldoende reëel en concreet waren. De vordering van de autohandelaar om ten minste 1 bankrekening in stand te houden werd toegewezen.
Hoe oordeelt de rechtspraak?
De hoofdregel ten aanzien van het opzeggen van een bank/cliëntrelatie is dat een bank gebruik mag maken van haar contractueel opzegrecht, tenzij dit naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar is. De vraag is derhalve wanneer opzegging naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar is. De omstandigheden van het geval kunnen meebrengen dat het naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar is dat een bank van haar contractuele opzeggingsbevoegdheid gebruik maakt.
Belangen van partijen
Een opzegging moet worden beoordeeld tegen de achtergrond van de bancaire zorgplicht waarbij het belang om deel te nemen aan het betalingsverkeer voor de rekeninghouders wordt meegewogen. Daarbij moet mede worden betrokken dat het voor (rechts)personen van groot belang is dat zij toegang hebben tot het bancaire systeem. De Hoge Raad oordeelde op 5 november 2021 dat in beginsel op banken op grond van hun maatschappelijke positie ook ten aanzien van niet-consumenten, de verplichting kan rusten een betaalrekening aan te bieden. Daarbij weegt volgens de Hoge Raad zwaar mee dat het zonder betaalrekening vrijwel onmogelijk is om deel te nemen aan het maatschappelijk verkeer en om een bedrijf te exploiteren.
Banken hebben daarentegen op grond van de Wwft een verantwoordelijkheid bij het signaleren van zogenoemde financieel-economische criminaliteit en andere integriteitsrisico’s. Zij moeten zoveel mogelijk voorkomen dat het financiële systeem voor oneigenlijke doelen wordt gebruikt (of: misbruikt). Daartoe moeten zij onderzoek doen naar hun cliënten en de verzamelde informatie up-to-date houden. Als een bank haar cliëntenonderzoek niet kan voltooien, moet zij de relatie met die klant beëindigen. De bank kan dan immers het risico van misbruik van de door haar aangeboden producten en diensten niet overzien. Ook in het arrest van 5 november 2021 heeft de Hoge Raad geoordeeld dat banken een gerechtvaardigd belang kunnen hebben om cliënten te weigeren vanwege toezichtrechtelijke eisen of integriteitsrisico’s, en dat dit belang eraan in de weg kan staan een bank te verplichten een betaalrekening aan te bieden.
Klanten uitsluiten
Uit de hiervoor genoemde uitspraak blijkt dat sommige banken bij voorbaat bankrelaties met bepaalde klanten uitsluiten. Deze vergaande en onwenselijke ontwikkeling vindt geen grondslag in de wet. De Wwft eist namelijk niet van banken dat zij klanten uitsluiten. Integendeel, banken worden geacht een risicoanalyse te maken op basis van een aantal factoren. Ook uit de rechtspraak blijkt dat ieder geval individueel wordt beoordeeld en dat alle factoren dus dienen te worden meegewogen.
Indien u wordt geconfronteerd met een opzegging van de bancaire relatie of (categoraal) wordt uitgesloten als klant, hoeft u zich hier niet zomaar bij neer te leggen. Het is belangrijk dat uw concrete geval op haar eigen merites wordt beoordeeld.
