Een veel voorkomend misverstand is dat ouders hun kinderen, in juridisch jargon 'de legitimaris', niet kunnen onterven. Dat is niet juist. Ouders kunnen hun kinderen wel degelijk onterven. Wat niet kan, is daarmee (het onterven) het kind de aanspraak op de zogenaamde 'legitieme portie' ontzeggen. De legitieme portie is dat deel van de nalatenschap waarop een kind volgens de wet minimaal recht heeft.
Omvang van de legitieme portie
De legitieme portie bedraagt de helft van het eigenlijke erfdeel van de legitimaris, indien de legitimaris (wel) erfgenaam zou zijn geweest. Zijn er derhalve drie erfgenamen en zou het erfdeel van de legitimaris 1/3e zijn geweest, dan bedraagt zijn legitieme portie dus 1/6e deel van de waarde van de nalatenschap.
Het deel van de nalatenschap waarover de legitieme portie wordt berekend bestaat uit de waarde van de goederen van de nalatenschap, te vermeerderen met de in aanmerking te nemen giften en te verminderen met de nalatenschapsschulden. Men spreekt in dit verband van de 'legitimaire massa'.
Vordering in geld
De legitieme portie bestaat uit een geldvordering. De legitimaris heeft dus slechts een vorderingsrecht en is daarmee een (bijzondere) schuldeiser van de nalatenschap. De legitimaris heeft dus nadrukkelijk geen recht op goederen, 'spulletjes', uit de nalatenschap en is nadrukkelijk geen erfgenaam.
Het beroep op de legitieme portie
Als u onterfd bent kunt u een beroep doen op de legitieme portie. Dat moet u op straffe van verval van het recht op de legitieme portie doen uiterlijk binnen vijf jaar na het overlijden.
Door een belanghebbende kan de legitimaris echter ook een redelijke termijn worden gesteld waarbinnen de legitimaris moet verklaren of hij een beroep doet op zijn legitieme portie. In dat geval moet de legitimaris eveneens op straffe van verval binnen de gestelde termijn verklaren of hij een beroep doet op zijn legitieme portie.
Klik hier voor een meer uitgebreide toelichting over de redelijke termijn aan de hand van een uitspraak van het gerechtshof ’s-Hertogenbosch.
De verklaring van de legitimaris dient in beginsel te worden gericht aan de erfgenamen. Wanneer er echter een executeur is benoemd, dient de legitimaris zijn verklaring te richten aan de executeur. Het verdient aanbeveling om de verklaring schriftelijk te doen en per aangetekende brief te verzenden. Zo kan men achteraf ook bewijzen dat tijdig een beroep op de legitieme portie is gedaan.
De onterfde legitimaris
In de praktijk associeert men de legitimaris vaak ten onrechte met een onterfd kind. Ook een kind dat niet is onterfd heeft echter, naast de hoedanigheid van erfgenaam, de hoedanigheid van legitimaris.
Wanneer een legitimaris is onterfd resteert de legitimaris slechts een beroep op de legitieme portie. In dat geval dient door de legitimaris slechts rekening te worden gehouden met de vervaltermijn van vijf jaar dan wel een eventueel aan de legitimaris gestelde redelijke termijn.
De niet onterfde legitimaris
Lastiger wordt het voor de niet onterfde legitimaris. De niet onterfde legitimaris zal een beroep op de legitieme portie willen doen indien hetgeen wordt verkregen uit de nalatenschap (als erfgenaam) minder is dan hetgeen de legitimaris/erfgenaam zou verkrijgen wanneer er een beroep wordt gedaan op de legitieme portie. Daarvan zou bijvoorbeeld sprake kunnen zijn indien de legitimaris/erfgenaam een kleiner erfdeel ontvangt dan de waarde van zijn legitieme portie. De legitimaris heeft in die gevallen twee mogelijkheden.
De legitimaris wiens legitieme wordt 'geschonden' kan de zogenaamde 'contantenverklaring' afleggen. De legitimaris verwerpt dan de nalatenschap en doet tegelijkertijd een beroep op de legitieme portie. Men doet dan afstand van de nalatenschap en krijgt daarvoor een geldvordering terug.
Het verwerpen van de nalatenschap heeft in beginsel tot gevolg dat de waarde van wat wordt verworpen in mindering komt op de legitieme portie. Dit heet 'imputatie'. Overweegt u de contantenverklaring af te leggen, laat u dus eerst goed adviseren.
Tot slot kan de legitimaris ook een aanvullend beroep doen op de legitieme portie. De legitimaris ontvangt dan bepaalde goederen uit de nalatenschap maar minder dan de waarde van de legitieme portie. Men spreekt dan over een 'legitimaire tekort'. De legitimaris doet dan een aanvullend (voor de omvang van het tekort) beroep op de legitieme portie.
Vragen?
Onze erfrechtadvocaten staan regelmatig legitimarissen bij. Hebt u vragen over de omvang van de legitimaire massa / legitieme portie, wilt u een termijn stellen of twijfelt u of u een aanvullend beroep wilt doen op de legitieme portie? Neemt u dan vrijblijvend contact op met één van onze erfrechtspecialisten.
