Werken in een platformeconomie: zelfstandige of werknemer?
De toenemende digitalisering heeft geleid tot een nieuwe vorm van bedrijvigheid: de platformeconomie. Kenmerk is dat men zoveel mogelijk werkt met eigendommen van anderen. Zo bemiddelt Airbnb bij de verhuur van uw woning of appartement en Uber bemiddelt bij taxiediensten die worden uitgevoerd in uw auto.
Medewerkers zijn in de ogen van deze platformbedrijven geen werknemers, maar zelfstandigen.
Sprake van arbeidsovereenkomst?
Zowel internationaal als nationaal oordelen rechters dat de platformwerkers werknemers zijn. Zowel in de Deliveroo uitspraak als in de Uber uitspraak oordeelden respectievelijk het Gerechtshof te Amsterdam en de Rechtbank Amsterdam dat de maaltijdbezorgers en de taxichauffeurs werknemers zijn. Of er sprake is van een arbeidsovereenkomst is afhankelijk van de kenmerken daarvan, te weten arbeid, loon en gezag. De Rechtbank Amsterdam spreekt bij de platformeconomie van een moderne gezagsverhouding. Na toetsing van de feitelijke situatie wordt geoordeeld dat er sprake is van een arbeidsovereenkomst, ook al hadden de medewerkers een overeenkomst van opdracht.
Deze uitspraken hebben de nodige consequenties. Niet alleen genieten de platformwerkers de bescherming en de rechten die voortvloeien uit het arbeidsrecht (vakantie, vakantietoeslag, doorbetaling loon bij ziekte, recht op de transitievergoeding, etcetera), daarnaast kunnen zij een WW-uitkering aanvragen. Als er sprake is van een verplicht Bedrijfstakpensioenfonds, kunnen deze platformwerkers bij het Bedrijfstakpensioenfonds pensioen claimen.
Vijf criteria
Aangezien de platformeconomie een groeiende sector is, waarin binnen de Europese Unie bijna 30 miljoen mensen werkzaam zijn, lijkt een wettelijk kader gewenst. De Europese Commissie werkt aan regelgeving, die er kort gezegd vanuit gaat dat er sprake zal zijn van een omgekeerde bewijslast: als het platformbedrijf ontkent dat een platformwerker werknemer is, moet het platformbedrijf het bewijs daarvoor leveren. In de voorgestelde richtlijn noemt de Europese Commissie vijf criteria die bepalen of een platformbedrijf een werkgever is, te weten:
- Het platformbedrijf bepaalt de beloning van de platformwerker;
- Het platformbedrijf bepaalt de werktijden;
- Het platformbedrijf monitort de prestaties van de platformwerker via digitale middelen;
- Het platformbedrijf stelt eisen aan het uiterlijk van de platformwerker (bijvoorbeeld een bepaald uniform);
- Het platformbedrijf beperkt de mogelijkheden van de platformwerker om voor anderen werkzaam te zijn.
Als aan twee van deze criteria wordt voldaan, is er sprake van een werkgever-werknemer relatie, behoudens tegenbewijs.
Advies inwinnen
Werkt u als bedrijf veel met zelfstandigen, dan doet u er goed aan om advies in te winnen over de vraag of er een risico is dat er in feite sprake is van een arbeidsovereenkomst. Dat kan namelijk tot aanzienlijke claims leiden.
Werkt u als zelfstandige en vraagt u zich af of er toch eigenlijk sprake is van een arbeidsovereenkomst, dan kunt u daarover natuurlijk ook advies inwinnen. Want zolang er geen duidelijke wetgeving is, blijft er ruimte voor uitleg.
